کنترل عصبانیت کودکان امری ضروری است. چرا که اگر عصبانیت کودکان درمان نشود در بزرگسالی می‌تواند عواقب خطرناک و جبران ناپذیری داشته باشد. کودکی که نیاموخته چگونه بر خشم خود مسلط شود، روابطش با دیگران را خدشه دار و دوستان و والدینش را آزرده خاطر می­‌سازد. برای کنترل عصبانیت کودکان راهکارهایی وجود دارد که والدین با انجام آنها می‌­توانند کمک زیادی به کودکان خود کنند. اگر کودک شما قادر نیست خشم خود را کنترل کند، پیشنهادم به شما خواندن این مقاله است اما پیش از بیان تکنیک های مدیریت خشم در کودکان بهتر است که دلایل خشمگین شدن کودک را بدانیم.

عوامل عصبانیت کودکان

• وراثت یا ژنتیک

امروزه می‌دانیم که خصوصیات رفتاری همانند خصوصیات جسمی از طریق وراثت انتقال می‌یابد. البته این موضوع به این معنا نیست که اگر کسی از والدینی عصبی به دنیا آمد، دیگر نمی‌تواند فردی آرام باشد. بلکه به این معناست که او برای کنترل خشم خود باید بیشتر از دیگران تلاش کند. زیرا زمینه عصبانیت و عصبی بودن در او بیشتر از دیگران است. بنابراین اگر کودکی که زمینه ارثی برای عصبانیت دارد در مورد چیزهایی عصبانی می شود که دوست او اصلاً به آن موارد توجهی ندارد، در این صورت والدینش نیاز به زمان بیشتری دارند تا جایگزین هایی را به جای عصبانیت به او بیاموزند.

• روابط خانوادگی

فضایی که کودک در آن رشد می‌کند بسیار حائز اهمیت است. اگر کودک در فضایی آرام و پرمحبت بزرگ شود، زمینه خشم و عصبانیت در او بسیار کاهش خواهد یافت. بطوری که در روانشناسی کودک این عامل یعنی روابط خانوادگی از سایر عوامل مانند وراثت و محیط خارج از خانه مهمتر است. به همین دلیل اگر فضای خانه ناآرام و روابط خانوادگی پر تنش باشد زمینه بروز عصبانیت و پرخاشگری در کودک بسیار افزایش می‌یابد و او به کودکی عصبی تبدیل می‌شود.

• محیط خارج از خانه

کودکان معمولا از سن ۴ سالگی با محیط خارج از منزل آشنا شده و به مهدکودک یا کودکستان می‌روند. در این گونه مکان‌ها کودکان ممکن است رفتارهای پرخاشگرانه‌ای را مشاهده کنند که قبلا در خانه ندیده‌اند. همچنین کودکان دوستانی برای خود انتخاب کرده و با آنها بازی می‌کنند. حال اگر این دوستان پرخاشگر بوده و یا مربی مهدکودک فردی عصبی باشد، هر کدام از این موارد می‌تواند بر رفتار کودکان تاثیر بگذارد و باعث ایجاد عصبانیت کودکان شود.

حال که با دلایل اصلی عصبانیت کودکان آشنا شدید، به تکنیک های مدیریت خشم در کودکان می‌پردازیم:

به کودکتان بیاموزید میان احساس و رفتار تمایز قائل شود

خشم احساسی طبیعی و سالم است. اما درک تفاوت میان احساس خشم و رفتارهای پرخاشگرانه (عصبانیت) برای بسیاری از کودکان دشوار است. به کودک آموزش بدهید که روی احساسات خود نامی بگذارد، تا بتواند درباره احساس خشمش صحبت کند. مثلا به او بگویید: «عصبانی‌شدن اشکالی ندارد، اما کتک‌زدن دیگران ممنوع است». به او کمک کنید به این درک برسد که در زمان احساس خشم، کنترل رفتارهایش در دست خود اوست و می‌تواند خود را کنترل کند.

الگوی خوبی از مهارت‌های مدیریت خشم باشید

وقتی کودک ما پرخاشگری می کند یا دیگران را کتک می زند چه باید کرد؟
به خودتان مسلط باشید: آرام بودن شما در مواقع عصبانیتِ فرزندتان، به آرام کردن او کمک می کند و می تواند الگویی باشد از این که انسان، توانایی کنترل احساس های منفی خود را دارد.

سریع وارد عمل شوید: او را از آن محیط دور کنید تا بتواند آرام شود، البته اگر با شما پرخاشگری کرده بود، خودتان از او دور شوید و اتاق را ترک کنید و فرصتی به او دهید تا آرام شود و پس از گذشت مدتی که توانست آرام شود، می‌توانید درباره رفتارش با او صحبت کنید.

با کودک درباره احساسش حرف بزنید: به جای پرسیدن این که «بگو  چی شده؟ چرا باز دعوا کردی؟» می توانید باهم تا ۱۰ بشمارید و چند نفس عمیق بکشید و به طور مثال بگویید: «من آروم شدم، تو هم آرومی؟ می تونی بگی چه احساسی داشتی؟» کنار هم بنشینید و از احساس تان حرف بزنید.

در قالب داستان به او آموزش دهید: در فرصت مناسب و آرام کتاب های داستان کودکانه با موضوع احساسات و کنترل خشم برای او تهیه کنید. کودک راجع به شخصیت های داستان خیال پردازی کرده و خود را به جای افراد داستان قرار می‌دهد و سعی می‌کند نقش های محبوب قصه را گرفته و آنها را اجرا کند.

برای عصبانیت کودکان قانون داشته باشید

 

قوانینی معین کنید که کودک به هنگام عصبانیت باید آنها را رعایت کند. او می‌تواند عصبانی شود اما داشتن رفتاری محترمانه در زمان بروز خشم باید موضوع محوری قوانین عصبانیت باشد. مواردی مانند ممنوعیت پرخاشگری فیزیکی، توهین، فحش و پرت کردن وسایل را در قوانین لحاظ کنید تا کودک بداند، نمی‌تواند در هنگام عصبانیت، هیچ کدام از موارد مطرح شده در قانون را انجام دهد مثلا  اشیا را پرتاب کند، بشکند یا با زبان و اعمالش، به افراد دیگر را آزار برساند.

مهارت‌ مقابله‌ سالم با خشم را به او بیاموزید

کودکان نیاز دارند راه درستِ برخورد با خشم‌شان را بیاموزند. به‌جای اینکه به آنها گفته شود که «برادرت را نزن» به او توضیح بدهید زمانی که عصبانی است، می‌تواند چه بکند مثلا بنشیند تا آرام شود. همچنین می‌توانید از او بپرسید: «به‌جای کتک‌زدن برادرت چه کار دیگه‌ای می‌تونستی انجام بدی؟» با این کار به کودک کمک می‌کنید تا راهکارهایی را که درکنار‌آمدن با خشم مفید است، تشخیص دهد.

عواقب عصبانیت کودکان را به آنها نشان دهید

زمانی‌که کودک قوانین عصبانیت را زیر پا می‌گذارد، او را با عواقب رفتارش مواجه کنید مثلا می‌توانید او از موقعیت خارج کنید یا او را از برخی امتیازات محروم‌ کنید یا  از او بخواهید تا اسباب‌بازی هایش را به کودک قربانی دهد تا برای مدتی بازی کند. اگر کنترل عصبانیت کودکان از کنترل خارج باشد، یا مشکل او افزایش پیدا کند، باید از کمک حرفه‌ای بهره گرفت. یک مشاور با تجربه می‌تواند برای برنامه‌ریزی درباره‌ی مدیریت رفتار کودک به شما بسیار کمک کند.

 

شما برای کنترل عصبانیت کودکان خود چه می‌کنید؟ حتما اگر نظر یا تجربه‌ای در این زمینه دارید زیر همین پست با والدین دیگر به اشتراک بگذارید.

اعتماد به نفس کودکان با روشهای صحیح تربیتی می‌تواند افزایش یابد. اگر چه زمینه های محیطی و وراثتی نیز در افزایش یا کاهش میزان اعتماد به نفس کودکان موثرند اما تاثیرگذارترین مورد روشهای صحیح تربیتی هستند. با روشهایی که در ادامه به آنها خواهم پرداخت، به راحتی می‌توان اعتماد به نفس کودکان را افزایش داد.

۱) برای افزایش اعتماد به نفس کودکان به آنها مسئولیت دهید

پیشرفت فرزند نوپای شما در مسیر زندگی وابسته به این است که به موجودی مستقل تبدیل شود. پس زمانی که از لحاظ رشدی به مرحله‌ای رسید که توانست اسباب‌بازی‌هایش را در سر جای خود قرار دهد، بشقابش را از روی میز غذا بردارد و ببرد و خودش لباس یا جورابش را بپوشد، بگذارید این کارها را خودش انجام دهد. سپردن مسئولیت به بچه‌ها باعث افزایش اعتماد به نفس کودکان و سلامت روانی آنها می‌گردد.

والدینی که همواره خودشان تمامی کارهای فرزند خویش را انجام می‌دهند در آینده با آسیب‌هایی مانند پرتوقع شدن کودکان و زیاده‌خواهی آنان مواجه خواهند شد. معمولا در دوره نوجوانی این آسیبها شدیدتر می‌شود چون با افزایش سن کودکان توقعات آنها نیز افزایش می‌یابد.

۲) به خاطر داشته باشید که تربیت معادل با تنبیه نیست

عده‌ای از والدین معنای دو واژه تربیت و تنبیه را یکسان می‌دانند. در اینجا باید به سه نکته توجه کنیم. اول آنکه منظور از تنبیه هرگز، تنبیه بدنی نیست. دوم آنکه درست است که گاهی اوقات ممکن است در روشهای تربیتی از تنبیه استفاده شود، اما معنای تنبیه فقط اعمال محدویت‌ برای مدت معینی است. در واقع اعمال محدودیت‌ها و قوانین به معنای آموزش کودک برای نحوه‌ی رفتارش در محیط و نوعی کمک به او است تا انسانی شایسته و باملاحظه گردد و به خودکنترلی دست یابد. سوم آنکه یادمان باشد که تنبیه کردن تنها روش تربیت نیست و به جای آن می‌توان از سایر روش‌های تربیتی مانند تشویق و ترغیب کردن، الگو بودن، گفتگوی مستقیم با کودک، گفتگوی غیرمستقیم در قالب داستان و … استفاده کرد.

۳) سعی نکنید همه مسائل را خودتان کنید

زمانی که کودکتان با ناکامی‌های کوچک مواجه می‌شود، بدون اینکه بلافاصله وارد عمل شوید تا نجاتش دهید، به او سرسخت بودن و اتکای به خود را بیاموزید. یعنی اجازه دهید تا ابتدا خودش تلاش کند تا مساله را حل کند، اگر نتوانست باز هم صبر کنید تا دوباره تلاش کند. اگر پس از چند بار تلاش همچنان ناکام ماند و خطری او را تهدید می‌کرد آنگاه می‌توانید به او کمک کنید.

والدینی که برای حل مشکلات کودکان خود سریع اقدام می‌کنند، در حقیقت قدرت واکنش صحیح را از کودکان خود گرفته و آسیب دیگری که با آن روبرو خواهند شد، وابستگی بیش از حد آنها به والدین است. اگر کودکان تا حد امکان خودشان مسائل‌شان را حل کنند قدرت تصمیم‌گیری در آنها تقویت شده و اعتماد به نفس کودکان افزایش می‌یابد.

۴) از تذکر زیاد خودداری کنید

کودکان نمی‌توانند تعداد زیادی قاعده و قانون را هضم کنند و در مواجهه با قوانین بی‌شمار، بی‌علاقه و بی‌توجه می‌شوند. در چنین شرایطی آنها احساس می‌کنند که هرگز نمی‌توانند قوانین والدین خود را رعایت کنند یا نظر آنها را جلب نمایند و این مساله باعث کاهش اعتماد به نفس کودکان می‌گردد. همچنین تذکر زیاد باعث می‌شود تا اعتبار کلام والدین نزد کودکان کاهش یافته و دیگر کودکان توجهی را که باید نسبت به صحبت‌ها و تذکرات داشته باشند، نخواهند داشت. بنابراین بحث درباره‌ی مسائل پیشِ پاافتاده‌ای مثل انتخاب لباس‌شان یا حرف‌ بدی که در موقعیت خاصی از دهان‌شان بیرون آمده است را فراموش کنید. تمرکز خود را بر قانون‌های واقعا مهمی مثل ممنوعیت برخورد فیزیکی با دیگران، گفتار گستاخانه یا دروغ گفتن بگذارید.

۵) بازتاب مثبتی به کودکان نشان دهید

برداشت از خود در کودکان به ویژه در دوره‌ی پیش از مدرسه تا حد بسیاری به بازتابی که از پدر و مادرشان می‌گیرند و به عبارتی برداشت پدر و مادر از آنها بستگی دارد. آیا به کودکتان نشان می‌دهید که از بودن با او خوشحالید؟ که نظر و خواسته‌ی او برای‌تان مهم است؟ که از رفتار او خشنود هستید؟

 والدینی که به کودکان خود بازتاب مثبت نشان می‌دهند، باعث بالارفتن حس شایستگی و احساس شخصیت در آنها شده و در نتیجه اعتماد به نفس کودکان خود را افزایش می‌دهند. همچنین او از شما انتظار دارد که رفتارهای ناخوشایندش را به او گوشزد کنید و این همان ادب و انضباط است. گاهی کافیست مادر جور خاصی به کودکش نگاه کند تا او انجام کاری را که مشغولش بوده متوقف کند. چنین کودکی لبریز از بازتاب مثبت از مادرش است و زمانی که بازتابی منفی از مادر می‌گیرد به سرعت رفتارش را تغییر می‌دهد تا دوباره آن بازتاب مثبت را دریافت و حس خوبش را بازیابی کند.

۶) استعداد و علاقه‌ی کودک‌تان را پرورش دهید

برای ایجاد اعتماد به نفس در کودکان استعداد و علاقه‌مندی او را بشناسید و دست‌کم یک مورد را تقویت کنید. اگر کودک‌تان عاشق فوتبال است اما علاقه‌ای به درس ندارد، به او نشان دهید که از فوتبال بازی کردن او لذت می‌برید و هم‌زمان او را تشویق به درس خواندن کنید. با تقویت فوتبال که برداشتی است که او از خودش دارد، اعتماد به نفس او تقویت می‌شود و به تدریج در درس‌هایش پیشرفت می‌کند. یک استعدادِ ویژه‌ی فرزندتان را بشناسید و آن را تقویت کنید، خواهید دید استعدادهای دیگر او هم شکوفا می‌شوند.

 

شما برای افزایش اعتماد به نفس کودکان خود از چه شیوه‌ای استفاده می‌کنید؟ حتما اگر نظر یا تجربه‌ای در این زمینه دارید زیر همین پست با والدین دیگر به اشتراک بگذارید.